Την ώρα που ορισμένες από τις ευρωπαϊκές χώρες συνταράσσονται ήδη από το δεύτερο κύμα της πανδημίας του COVID-19, είναι χρήσιμο να θυμηθούμε ότι η αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών -μελών της Ε.Ε. για την αντιμετώπιση της πανδημίας μπορεί να έχει ως επιστέγασμα τις τελευταίες αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου- με όποια κριτική ματιά κι αν τις δει κανείς- αλλά εκφράστηκε καθ΄ όλη τη διάρκεια του τελευταίου εξαμήνου.

Στο κείμενο που ακολουθεί μπορείτε να ενημερωθείτε για τα εξής : 
α. τα δέκα σημαντικά βήματα της Ε.Ε. για την πρόληψη αλλά και την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της πανδημίας,
β. ένα σύντομο ιστορικό από την έναρξη της πανδημίας μέχρι σήμερα 
γ. τα τρία σημαντικά βήματα της Ε.Ε αντιμετωπίζοντας τον COVID-19 και
δ. τα βασικά μέτρα που έλαβαν οι ευρωπαϊκοί θεσμοί ανά μήνα 

Τα 10 βήματα

1. Προκειμένου να περιοριστεί η μετάδοση του ιού στην Ευρώπη αλλά και πέραν αυτής, η ΕΕ έχει κλείσει τα εξωτερικά της σύνορα για ταξίδια που δεν είναι σημαντικά, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι τα βασικά αγαθά συνεχίζουν να διακινούνται, μέσω της εισαγωγής πράσινων λωρίδων. Ακόμη, προβλέπονται πρόσθετοι πόροι για το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων, το οποίο παρέχει άμεσες αξιολογήσεις κινδύνου και επιδημιολογικές ενημερώσεις σχετικά με την έξαρση του ιού.

2. Παροχή ιατρικού εξοπλισμού. Οι χώρες της Ε.Ε. έχουν γρήγορη πρόσβαση στο πρώτο απόθεμα RescEU του ιατρικού εξοπλισμού, όπως οι αεραγωγοί και οι προστατευτικές μάσκες, στο πλαίσιο του Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας. Επιπλέον, η Ε.Ε. έχει δημιουργήσει έναν τεράστιο διεθνή διαγωνισμό που επιτρέπει στα κράτη-μέλη να κάνουν από κοινού αγορές εξοπλισμού και φαρμάκων. Έχει ακόμη διαθέσει 3,08 δισεκατομμύρια ευρώ για την αγορά περισσότερων τεστ και για να βοηθήσει το ιατρικό προσωπικό να φροντίσει τους ασθενείς. Η Ε.Ε. έχει οργανώσει έναν διαδικτυακό έρανο που στοχεύει να συγκεντρώσει αρχικά 7,5 δισεκατομμύρια ευρώ ή εμβόλια, φάρμακα και διαγνωστικά για την καταπολέμηση του κορονοϊού παγκοσμίως. 

SMARTWATCHES ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ - Βρείτε τα στο κατάστημα MySystemLand στο Αργοστόλι

Προμηθευτείτε προαιρετικά και την SIM κάρτα

3. Προώθηση της έρευνας.Το ερευνητικό πρόγραμμα Ορίζοντας 2020 της Ε.Ε. χρηματοδοτεί 18 ερευνητικά έργα και 151 ομάδες σε όλη την Ευρώπη για να βοηθήσει στην ταχεία ανεύρεση εμβολίου κατά του Covid-19. Στόχος είναι να βελτιωθεί η διάγνωση, η ετοιμότητα, η κλινική διαχείριση και η θεραπεία.

4. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υποστήριξε νέους κανόνες που επιτρέπουν στα κράτη-μέλη να ζητούν χρηματική βοήθεια από το Ταμείο Αλληλεγγύης της Ε.Ε. για την αντιμετώπιση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης στον τομέα της υγείας. Με το νέο διευρυμένο πεδίο εφαρμογής του ταμείου, θα διατεθούν στα κράτη- μέλη φέτος έως και 800 εκατομμύρια ευρώ για την καταπολέμηση της πανδημίας του κορονοϊού.

5. Διασφάλιση της ανάκαμψης της Ε.Ε. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπέβαλε νέα πρόταση για τον μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό (2021-2027). Η πρόταση ψαλιδίστηκε εν μέρει στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, η απόφαση του οποίου επικρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το οποίο τώρα μπαίνει στην κρίσιμη φάση της διαπραγμάτευσης με το ΕΣ  

6. Η Ε.Ε. πρότεινε αρχικά ένα πακέτο στήριξης 540 δισεκατομμυρίων ευρώ για την αντιμετώπιση της κρίσης και υποστηρίζει εργαζόμενους, επιχειρήσεις και κράτη-μέλη. Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα παρείχε 750 δισ. ευρώ για να την μετριάσει το δημόσιο χρέος κατά τη διάρκεια της κρίσης, καθώς και 120 δισ. ευρώ για ποσοτική χαλάρωση και 20 δισ. ευρώ για αγορές χρεών. Επιπλέον, οι ευρωβουλευτές ψήφισαν για την διάθεση 37 δισ. ευρώ από τα υπάρχοντα διαρθρωτικά ταμεία της Ε.Ε. στις χώρες της Ε.Ε. για να αντιμετωπίσουν την κρίση του κορονοϊού και για να υποστηρίξουν την υγειονομική περίθαλψη, τις επιχειρήσεις και τους εργαζομένους.

7. Προστασία θέσεων εργασίας. Για να διασφαλιστεί ότι οι εργαζόμενοι θα διατηρήσουν τη δουλειά τους, όταν οι εταιρείες παύουν εξαιτίας κρίσης του κορονοϊού, η Επιτροπή πρότεινε την έννοια του βραχυχρόνιου μηχανισμού επιχορήγησης του εργασιακού κόστους. (SURE). Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει επίσης ξεκλειδώσει 1 δισ. ευρώ από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων σε εγγυήσεις για να ενθαρρύνει τις τράπεζες και άλλους δανειστές να παρέχουν ρευστότητα έως και 8 δισ. ευρώ για τη στήριξη περίπου 100.000 ευρωπαϊκών επιχειρήσεων.

8. Επαναπατρισμός των πολιτών της Ε.Ε. Περισσότεροι από 10.000 Ευρωπαίοι από όλο τον κόσμο επαναπατρίστηκαν με το ξέσπασμα του ιού, χάρη στον μηχανισμό πολιτικής προστασίας της ΕΕ.

9. Βοηθώντας τις αναπτυσσόμενες χώρες να αντιμετωπίσουν την πανδημία. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ξεκλειδώσει 20 δισ. ευρώ για να βοηθήσει τους εταίρους τρίτων χωρών να καταπολεμήσουν την κρίση ως μέρος ενός πακέτου της ΕΕ για μια συντονισμένη παγκόσμια απάντηση για την αντιμετώπιση της εξάπλωσης του Covid-19.

10. Εξασφάλιση εξακριβωμένων πληροφοριών. Η εξάπλωση της παραπληροφόρησης σχετικά με τον κορονοϊό θέτει σε κίνδυνο την υγεία των ανθρώπων. Οι ευρωβουλευτές ζήτησαν μια ευρωπαϊκή πηγή πληροφοριών για να εξασφαλιστεί ότι όλοι οι πολίτες έχουν πρόσβαση σε ακριβείς και επαληθευμένες πληροφορίες στη γλώσσα τους και ζήτησαν από τις εταιρείες κοινωνικών μέσων να αντιμετωπίσουν την παραπληροφόρηση και τη ρητορική μίσους.
Απόσπασμα από τη τοποθέτηση του πρόεδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ στην Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού κοινοβουλίου.

Ένα άλμα ίσο με τρία βήματα

Η απάντηση στο ερώτημα τι έκανε η Ε.Ε. για την αντιμετώπιση του Covid-19 ίσως μπορεί να νοηματοδοθεί καλύτερα με το ερώτημα: Tι έκανε ο Covid- 19 για να αλλάξει την Ε.Ε.?

Κατ’ αρχάς, το πιο σημαντικό βήμα στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων της πανδημίας ήταν να λυθούν τα χέρια των κυβερνήσεων και των υπουργών οικονομικών από τη μέγγενη του Συμφώνου Σταθερότητας.

Η αναστολή του Συμφώνου Σταθερότητας και ανάπτυξης και η ενεργοποίηση της ρήτρας διαφυγής από τους περιορισμούς του, για πρώτη φορά μετά την υιοθέτησή του το 2011, επέτρεψε την απεριόριστη αύξηση του μεγέθους των εθνικών κρατικών ελλειμμάτων και επιπέδων χρέους, ώστε να γίνει δυνατή η διοχέτευση πόρων στους τομείς της υγείας και της στήριξης της απασχόλησης.

Το δεύτερο μεγάλο βήμα στην αντιμετώπιση της πανδημίας ήταν η αμοιβαιοποίηση του χρέους.

Το τρίτο σημαντικότερο αλλά, όπως απεδείχθη και πιο δύσκολο βήμα, ήταν η σύνδεση της αμοιβαιοποίησης του χρέους μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης (New Generation EU- NGEU) με το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο (ΠΔΠ) 2021-2027 το οποίο παραδοσιακά διαμορφώνει από το 1988 και μετά τις δημοσιονομικές πολιτικές της Ε.Ε. Τι σημαίνει αυτή η σύνδεση; Σημαίνει πως τα ποσά που θα δανειστεί η Ε.Ε. από τις κεφαλαιαγορές θα εκταμιευτούν ως επιχορηγήσεις και δάνεια με τη βοήθεια των εργαλείων του ΠΔΠ και με άξονες μια ευρωπαϊκή πράσινη συμφωνία και τον ψηφιακό μετασχηματισμό.
Δηλαδή τα κεφάλαια που θα δανείζεται η Επιτροπή για λογαριασμό των 27 θα μεταφέρονται σε προγράμματα μέσω του ΠΔΠ.

Από πολλούς, αυτό το βήμα χαρακτηρίζεται ως ένα άλμα προς την ολοκλήρωση της Ε.Ε.

Το άλμα σε αριθμούς

Σε αριθμούς, αυτό σημαίνει ότι  αποκλειστικά για την αντιμετώπιση του Covid-19 η Επιτροπή εξουσιοδοτείται να δανειστεί για λογαριασμό της Ε.Ε. κεφάλαια ύψους έως 750 δισ. ευρώ από τις αγορές σε τιμές του 2018.

Aυτά τα κεφάλαια μπορούν να χρησιμοποιηθούν για δάνεια συνολικού ύψους έως 360 δισ. ευρώ σε τιμές 2018 και για δαπάνες ύψους έως 390 δισ. ευρώ.

Η εξόφληση πρέπει να γίνει μέχρι την 31η Δεκεμβρίου 2058. Το 70% των επιχορηγήσεων που θα παρασχεθούν από τον RRF δεσμεύεται για τα έτη 2021 και 2022. Το υπόλοιπο 30% δεσμεύεται πλήρως έως τα τέλη του 2023.  

Τα κράτη – μέλη καταρτίζουν εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας στα οποία εκτίθεται η μεταρρυθμιστική και επενδυτική ατζέντα του εκάστοτε κράτους μέλους για τα έτη 2021-23. Τα σχέδια θα επανεξεταστούν και θα προσαρμοστούν ανάλογα με τις ανάγκες το 2022, ώστε να ληφθεί υπόψη η τελική κατανομή των κονδυλίων για το 2023.

Τα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας αξιολογούνται από την Επιτροπή εντός δύο μηνών από την υποβολή τους. Τα κριτήρια της συνεκτικότητας με τις ειδικές ανά χώρα συστάσεις, καθώς και της ενίσχυσης του αναπτυξιακού δυναμικού, της δημιουργίας θέσεων εργασίας και της οικονομικής και κοινωνικής ανθεκτικότητας του κράτους μέλους θα πρέπει να λαμβάνουν την υψηλότερη βαθμολογία στην αξιολόγηση. Η αποτελεσματική συμβολή στην πράσινη και ψηφιακή μετάβαση αποτελεί επίσης προϋπόθεση για θετική αξιολόγηση.

Η διαδικασία έγκρισης των εθνικών σχεδίων

Η αξιολόγηση των σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας εγκρίνεται από το Συμβούλιο, με ειδική πλειοψηφία βάσει πρότασης της Επιτροπής. Η θετική αξιολόγηση των αιτήσεων πληρωμών θα εξαρτηθεί από την ικανοποιητική εκπλήρωση των σχετικών οροσήμων και στόχων.

Η Επιτροπή ζητεί τη γνώμη της οικονομικής και Δημοσιονομικής Επιτροπής σχετικά με την ικανοποιητική εκπλήρωση των σχετικών οροσήμων και στόχων. Η οικονομική και Δημοσιονομική Επιτροπή επιδιώκει να επιτύχει συναίνεση. Εάν, κατ’ εξαίρεση, ένα ή περισσότερα κράτη μέλη θεωρούν ότι υπάρχουν σοβαρές παρεκκλίσεις από την ικανοποιητική εκπλήρωση των σχετικών οροσήμων και στόχων, μπορούν να ζητήσουν από τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου να παραπέμψει το θέμα στο επόμενο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.

Η Επιτροπή εκδίδει απόφαση σχετικά με την αξιολόγηση της ικανοποιητικής εκπλήρωσης των σχετικών οροσήμων και στόχων και σχετικά με την έγκριση των πληρωμών σύμφωνα με τη διαδικασία εξέτασης.

Εάν το θέμα παραπεμφθεί στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, δεν λαμβάνεται καμία απόφαση της Επιτροπής σχετικά με την ικανοποιητική εκπλήρωση των οροσήμων και στόχων και σχετικά με την έγκριση των πληρωμών έως ότου το επόμενο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συζητήσει διεξοδικά το θέμα. Η διαδικασία αυτή δεν διαρκεί, κατά κανόνα, περισσότερο από τρεις μήνες αφότου η Επιτροπή ζητήσει τη γνώμη της Οικονομικής και Δημοσιονομικής Επιτροπής. 

Τι προηγήθηκε – ένα σύντομο ιστορικό

Η 31η Ιανουαρίου δεν αποτελεί σημαδιακή ημερομηνία για την Ε.Ε επειδή συνδέεται μόνο με την επίσημη αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείο. Ταυτοχρόνως, είναι η ημέρα στην οποία δρομολογούνται τα πρώτα κονδύλια για την έρευνα σχετικά με τη νόσο του νέου κορονοϊού. Χορηγούνται 10 εκατ. ευρώ από το πρόγραμμα έρευνας και καινοτομίας της Ε.Ε, «Ορίζοντας 2020», για τη στήριξη της έρευνας σχετικά με τον νέο κορονοϊό. Η Επιτροπή προκηρύσσει πρόσκληση έκτακτης ανάγκης για την εκδήλωση ενδιαφέροντος σχετικά με ερευνητικά έργα. 

Λίγες ημέρες πριν, στις 24 Ιανουαρίου, όταν η Γαλλία ανακοινώνει το πρώτο κρούσμα Covid-19 σε ευρωπαϊκό έδαφος ουδείς φαντάζεται ότι αποτελούσε το σήμα μιας πανδημίας που δεν θα άλλαζε μόνο την καθημερινότητα μας, αλλά και την ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση. Πολύ περισσότερο ουδείς ανέμενε ότι ακριβώς αυτή η κρίση πανδημίας θα αναδείκνυε την αλληλεγγύη ως το καθοριστικό εργαλείο για τη διατήρηση και προστασία των τριών πυλώνων πάνω στους οποίους χτίστηκε η Ε.Ε.: την ελευθερία της κυκλοφορίας των πολιτών, των κεφαλαίων και των εμπορευμάτων. Το υπαρξιακό δίλημμα που η χρηματοπιστωτική και η προσφυγική κρίση του  είχαν  θέσει δυναμικά στο προσκήνιο , ετέθη ξανά με αιφνίδιο τρόπο  

Τέσσερις ημέρες μετά το πρώτο κρούσμα στη Γαλλία ενεργοποιείται, ύστερα από αίτημα της χώρας, ο μηχανισμός πολιτικής προστασίας της Ε.Ε. για τον επαναπατρισμό εγκλωβισμένων πολιτών από τη Γουχάν της Κίνας.

Ήδη, από τις 9 Ιανουαρίου κι ενώ ο Covid-19 καλπάζει στην Κίνα, η Γενική Διεύθυνση Υγείας ανοίγει στο σύστημα έγκαιρου συναγερμού και αντίδρασης (ΣΕΣΑ) μια κοινοποίηση προειδοποίησης στην οποία τα περισσότερα κράτη- μέλη ανταλλάσσουν πληροφορίες σχετικά με τα μέτρα αντίδρασης και επικοινωνίας.

Οι επτά μήνες που πέρασαν από τα πρώτα μέτρα που έλαβε η Ε.Ε. μέχρι και την Ολομέλεια του Ευρωκοινοβουλίου της 23ης Ιουλίου και την (πολυήμερη) συνεδρίαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, στο οποίο οι Ευρωπαίοι ηγέτες κατέληξαν σε συμφωνία σχετικά με το σχέδιο ανάκαμψης και τον ευρωπαϊκό μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό για την περίοδο 2021-2027, αποτελεί ένα μοναδικό ιστορικό προηγούμενο για την Ε.Ε, ανεξάρτητα από τη σφοδρή κριτική επί των αποφάσεων που αφορούν τα ανταλλάγματα που πήραν οι «φειδωλές» χώρες για να εγκρίνουν τις τεράστιες επιχορηγήσεις.  

Σημαντική στιγμή, όχι μόνο γιατί ύστερα από 4 ημέρες διαπραγματεύσεων, οι ηγέτες της Ε.Ε. συμφώνησαν επί του σχεδίου ανάκαμψης για την Ευρώπη. (Πάνω από το 50 % του μακροπρόθεσμου προϋπολογισμού της Ε.Ε. και του Ταμείου «Next Generation EU» —περίπου 1,8 τρισ. ευρώ— θα στηρίξουν πολιτικές ανάκαμψης με στόχο να τεθεί η  Ευρώπη σε τροχιά βιώσιμης και ανθεκτικής ανάκαμψης. Πότε άλλοτε μέσα σε ένα τόσο μικρό χρονικό διάστημα και χωρίς φυσική επαφή, με τηλεδιασκέψεις και τηλεργασία, οι ευρωπαϊκοί θεσμοί, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Ευρωκοινοβούλιο, η ΕΚΤ, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, έλαβαν εκατοντάδες αποφάσεις και ενεργοποίησαν πολλαπλά εργαλεία αλληλεγγύης;